|
кишиларнинг сони қанча бўлишининг эътибори йўқ. Шундан келиб чиқиб айрим фақиҳлар шундай деб фикр билдирганлар: «Халифани тиклаш аҳли ҳал ва ақднинг унга байъат бериши билан амалга ошади». Чунки улар аҳли ҳал ва ақдни жамоат деб ҳисоблашади. Бу жамоатнинг халифалик битими тузилиши шартларига жавоб берадиган ҳар қандай кишига байъат бериши билан мусулмонлар розилиги ҳосил бўлади. Шунга кўра демак аҳли ҳал ва ақднинг байъати халифани тиклаш жараёни амалга ошадиган байъат бўлиб, халифанинг шаръий тикланиши учун мусулмонлар байъатининг мавжуд бўлиши шарт эмас, балки аҳли ҳал ва ақднинг байъати мусулмонларнинг мана шу байъатга розилиги олинганига далолат қилувчи бир белгидир. Чунки аҳли ҳал ва ақд мусулмонларнинг вакиллари ҳисобланадилар. Шунинг учун мусулмонларнинг халифага берилган байъатга розилиги олинганига далолат қиладиган ҳар қандай белги орқали халифани тиклаш амалга ошади ва унинг шу белги орқали тикланиши шаръий тикланиш бўлади.
Шунга кўра демак шаръий ҳукм бир неча киши жамланиб халифани тиклашлари, уни тиклашларида мусулмонларнинг бунга розилиги қайсидир белги билан кўринишидир. Бу иш байъат аҳли ҳал ва ақднинг кўпчилиги байъат бериши билан амалга ошадими ёки мусулмонлар вакилларининг кўпчилигини аҳли ҳал ва ақд ташкил қилиши билан бўладими ёки уларнинг берган байъатига мусулмонларнинг сукут қилиши билан бўладими ёки ана шу байъатга биноан мусулмонларнинг итоатга шошилишлари билан бўладими ёки воситалардан қайсидир восита билан бўладими, бунинг фарқи йўқ. Модомики мусулмонларга ўз раъй-фикрларини билдиришга тўла имкон берилган экан, бунинг фарқи йўқ. Уларнинг аҳли ҳал ва ақд эканликлари ҳам, тўрт нафар ёки тўрт юз нафар ёки бундан ҳам кўп ё оз бўлишлари ҳам, пойтахт аҳли ёки регионлар аҳли бўлишлари ҳам шаръий ҳукмдан эмас. Аксинча шаръий ҳукм улар берган байъатда мусулмонлар оммасининг розилиги қайсидир белги билан акс этишидир, мусулмонларнинг ўз раъй-фикрларини билдиришларига тўла имкон бериб уларнинг розилиги олингани қайсидир белги билан акс этишидир.
53-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247